Czym jest i jakie ma cechy podchloryn sodu? Do czego można go zastosować? Czy sprawdzi się podczas dezynfekcji studni? Sprawdzamy!

Podchloryn sodu – co to jest za związek?

W wielu wypadkach najtrudniejszą częścią wykorzystania związków chemicznych jest przebrnięcie przez kartę charakterystyki. Podchloryn sodu, podobnie jak inne substancje chemiczne, posiada taki dokument – i warto się mu przyjrzeć, jako że zawiera nie tylko ciekawe informacje związane z jego właściwościami i zastosowaniem, ale przede wszystkim wskazówki jak stosować podchloryn sodu w sposób bezpieczny dla siebie oraz środowiska.

Już na wstępie warto zauważyć, że ta sama substancja kryje się pod kilkoma równoważnymi nazwami: podchloryn sodu, podchloryn sodowy, czy chloran sodu; jeśli masz wątpliwości czy mowa o tym samym związku, warto sprawdzić numer CAS (Chemical Abstracts Service), który jest najpowszechniej stosowanym systemem identyfikacji substancji chemicznych i dla podchlorynu wynosi 7681-52-9.

Podchloryn sodu – wzór i właściwości fizykochemiczne

Podchloryn sodu opisywany jest wzorem chemicznym NaClO, co oznacza, że na każdą jego cząsteczkę przypada jeden atom sodu (Na), jeden chloru (Cl) oraz jeden tlenu (O). Sam jest solą sodową kwasu podchlorawego (HClO) – atom wodoru (H) zastąpiony tu został zatem sodem; ponieważ jednak pozostał chlor, takiż właśnie zapach, i to ostry, będzie miał ten związek (pomyśl o środkach odkażających do basenu).

Podchloryn sodowy jest bardzo niestabilny, co oznacza że prędko się rozkłada – z tego też powodu zamiast w wolnej postaci stosuje się pewien wybieg: rozpuszcza się go w wodzie i sprzedaje w postaci roztworów, co wielokrotnie wydłuża jego czas przydatności do użytku.

Należy zwrócić uwagę na dwie jego istotne cechy. Pierwszą z nich jest fakt, że posiada wysokie pH – w skali od 0 (czysty kwas solny) do 14 (czysty wodorotlenek sodu), na której 7 odpowiada neutralnej wodzie, przypisuje się mu na ogół 12÷13 – jest zatem bardzo zasadowy, zatem bywa używany do odkwaszania. Drugą cechą jest fakt, że wykazuje silne właściwości utleniające, a więc jego zastosowanie może prowadzić nawet do gwałtownych reakcji.

Jak powstaje podchloryn sodu? – chlorek sodu podstawą procesu

Odrobina chemii: w jaki sposób można uzyskać podchloryn sodu? Możliwości jest kilka, skupimy się tutaj jedynie na najpowszechniejszych.

Jedną ze strategii jest wykorzystanie chlorku sodu, czyli popularnej soli kuchennej, a właściwie jest wodnego roztworu. Jeśli przezeń zostanie przepuszczony prąd stały (mowa zatem o elektrolizie), może dojść do wydzielenia gazowego chloru oraz wodorotlenku sodu (ługu sodowego), które następnie połączą się, tworząc pożądany związek. Proces ten może być przeprowadzany nawet na miejscu, co niweluje konieczność transportu gotowego produktu z odległych fabryk.

Ponadto, podchloryn sodu można uzyskać przez nasycenie chlorem wodorotlenku sodu. Reakcja ta przebiega jak druga część uprzednio omówionej, z tą jednakże różnicą, że startujemy od ługu a nie soli (zatem pomijamy proces elektrolizy). Ponieważ konieczny jest w niej dostęp do dużej ilości chloru, stosowana jest przede wszystkim w przemyśle chemicznym.

Podchloryn sodu jest substancją niebezpieczną – zachowaj szczególną ostrożność!

Ze względu na swoje właściwości utleniające podchloryn sodu jest substancją żrącą. Oznacza to, że należy się z nim ostrożnie obchodzić, aby zachować pełnię zdrowia. Najprostszym sposobem jest przestrzeganie przepisów BHP, a w szczególności:

  • w pomieszczeniu, w którym go stosujesz, powinna być sprawna wentylacja;

  • pamiętaj o obecności urządzeń do płukania oczu (a najlepiej zastosuj środki ochrony oczu - np. gogle) oraz pryszniców bezpieczeństwa;

  • podczas pracy stosuj maskę ochronną przeciw parom lub gazom nieorganicznym z filtrem typu B;

  • zawsze ubieraj rękawice ochronne – przynajmniej 0.85 mm grubości, z kauczuki nitrylowego, z czasem przenikania minimum 30 min;

  • stosuj odzież ochronną odporną na działanie środków chemicznych – każde nieosłonięte miejsce jest narażone na działanie żrące w przypadku zachlapania.

Połknąłem podchloryn sodu! – co robić w sytuacjach awaryjnych?

Oczywiście po zakończeniu prac ubrania należy oddać do prania, a ręce dokładnie umyć. Może się jednak zdarzyć, że z powodu pomyłki dojdzie do nieprawidłowego zastosowania podchlorynu: wdychania, kontaktu ze skórą/oczami lub nawet połknięcia. Karta charakterystyki zawiera szczegółowe informacje o działaniach w tych sytuacjach, zatem wymieńmy jedynie najważniejsze.

W przypadku wdychania, należy natychmiast uzyskać pomoc medyczną. Poszkodowanego wyprowadź na świeże powietrze, poluzuj mu odzież i ułóż w pozycji ułatwiającej oddychanie. Jeśli sytuacja się nie poprawi, bezzwłocznie wezwij pomoc medyczną.

Kontakt ze skórą lub oczami wymusza natychmiastowe i długotrwałe (minimum 10 minut) płukanie wodą. Kontakt z lekarzem jest szczególnie ważny w przypadku oczu, jednak i tak będzie on potrzebny do dokonania opatrunków oparzeń.

W razie spożycia prędko należy przepłukać usta i wyprowadzić poszkodowanego na świeże powietrze, uspokajając. Można podać mu nieco wody, jednak nie prowokować wymiotów (chyba że personel medyczny zaleci inaczej – należy pamiętać o kontakcie z medykiem!). Gdyby tracił przytomność, należy ułożyć go w bezpiecznej pozycji, w której wymioty nie zablokują dróg oddechowych.

Jak przechowywać podchloryn sodu? – powszechnie wykorzystywany sposób na magazynowanie

Przechowywanie podchlorynu sodu również musi odbywać się zgodnie z normami. Ważne jest zapewnienie pomieszczenia dobrze wentylowanego, w którym nie będzie on narażony na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Temperatura właściwa do magazynowania to przedział 15÷25°C. Pojemnik po otwarciu dodatkowo uszczelniaj i nie kładź na leżąco. Pamiętaj też, by nie przechowywać podchlorynu w pobliżu pożywienia (również paszy dla zwierząt).

Zastosowanie – podchloryn sodu w akcji

Oczywiście mając do czynienia z nieorganicznym związkiem chemicznym o tak silnych właściwościach i prostym procesie produkcyjnym spodziewamy się, że znalazł mnóstwo zastosowań. I rzeczywiście, spójrzmy tylko.

Gdzie stosować podchloryn sodu? – zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu

Podchloryn sodu stosowany jest w wielu branżach. Warto wśród nich wymienić tak różne pomysły jak wykorzystanie do odkażania sprzętu laboratoryjnego, czy leczenia kanałowego (stosowany jest w kanale korzeniowym – stąd ten zapach chloru u dentysty). Ponieważ posiada właściwości wybielające, używa się go w przemyśle tekstylnym, a ze względu na właściwości zabijające jest powszechnie stosowany do dezynfekcji powierzchni oraz dezynfekcji wody.

Podchloryn sodu – dezynfekcja. Stężenie idealne?

Podchloryn sodowy wykorzystywany jest często to dezynfekcji studni. Roztwór o stężeniu 13÷15% wlewa się do studni (0.6÷1.0 l na każdy kubik wody), gdzie niszczy on organizmy żywe, a zatem dezynfekuje wodę. Po 24 h wystarczy odpompować wodę (jeden lub kilka razy, aż do zaniku chemicznego zapachu), aby następnie cieszyć się czystą wodą!

Stężenie podchlorynu sodu ma znaczenie – od niego zależy skuteczność podchlorynu sodu

Różne stężenia roztworu podchlorynu sodu wykorzystywane są do rozmaitych celów. Przykładowo, silne roztwory 13÷20% używane są głównie do dezynfekcji powierzchni i wody, w tym w przemyśle farmaceutycznym. Słabsze natomiast, oscylujące w okolicach 1÷5% stosuje się w dentystyce, a także do oprysków na roślinach owocowych, by pozbyć się grzybów. Warto wspomnieć również tzw. roztwór Dakina, czyli pięcioprocentowy – stosowany do odkażania ran już od czasów I wojny światowej.